باسلام
امام  صادق (ع) از پیامبر اکرم (ص) نقل میکند که حضرت فرمود: ای فرزندان عبدالمطلب شما با اموالتان هرگز نمی توانید به همه مردم برسید پس با انان با روی باز و سیمای شکفته برخورد نمایید.به قول مرحوم علامه طبا طبایی (ره) آیات قرانی که خلق کریم و ادب جمیل پیامبر اکرم (ص) از آنها استفاده میشود نوعآ سیاقشان بیان امر و نهی است . از جمله...

آیه شریفه 159 سوره آل عمران: به برکت رحمت الهی با خلق خدا مهربان گشتی و اگر تند خو بودی مردم از اطراف تو پراکنده میشدند پس (چون به نادانی به تو بدی کردند ) از آنان در گذر و عفو فرما و برای آنان از خدا طلب آمرزش کن . و برای دلجویی آنها با ایشان مشورت نما لیکن به آن چه تصمیم گرفتی  با توکل بر خدا انجام ده که خدا کسانی را که بر او توکل کنند دوست میدارد .

با آن که آیه شریفه شان  نزول خاص اما در عین  حال پیام آور یک سلسله فرمان های کلی به ویژه در زمینه اخلاق نبی مکرم اسلام (ص ) میباشد چنان که میخوانیم :

1.در این آیه که خطاب به  رسول الله شده در حقیقت معنا چنین است که ای مومنین رحمت ما چنین ایجاب میکند که پیامبر اکرم با شما به مدارا و نرمش رفتار کند . و لذا به او امر کردیم تا گناهان شما عفو کند و برای شما از خدا پوزش بخواهد ودر امور با شما مشورت کرد و اینکه هر گاه قصد امری نمود بر ما توکل نموده و آن را انجام دهد.

2 . یکی از اموری که در به ثمر نشاندن اهداف و احکام اسلامی دخالت کامل دارد و در تحقق و به کمال رسانیدن حکومت اسلامی دخالت کامل دارد و در تحقق و به کمال رسانیدن حکومت اسلامی نقش آفرینی میکند .ملایمت  ملاطفت  و مدارا و سلوک نیکو با دوست ودشمن است و تا این خلق در کسی نباشد محبوبیت همگانی پیدا نمیکند .و به مقصود نمیرسد و برای اینکه پیامبر اکرم (ص ) به اهداف ارزشمند رسالتش نائل گردد . خدای منان این اخلاق پسندیده را به وی مرحمت فرموده و یکی از مواردی که این خلق نیکو مشهود دوست و دشمن گشت وقتی بود که از جنگ احد مراجعت فرمود و فرار کنندگان از جنگ احد را با آن که معصیت کبیره کرده بودند عفو فرمود و از در گاه الهی برای آنان طلب مغفرت کرد که بدون تردید این درجه از رحمت و عطوفت جلوه ای از رحمت  و اسعه الهی است که نصیب آن حضرت شده بود.

3 . یکی از شاخصه های پر اهمیت در پیشرفت اسلام اخلاق نیک و کلام دلاویز و پر جاذبه پیامبر اکرم )ص) با انسانها بود از آیه 159 آل عمران استفاده میشود که :

الف. نرمش و اخلاق نیک یک هدیه الهی است کسانی که نرمش ندارند از این موهبت الهی محروم اند

ب. افراد سنگدل و سخت گیر نمی توانند مردم داری کنند و به جذب نیروهای انسانی بپردازند

ج. رهبری و مدیریت صحیح با جذب و عطو فت همراه است

د. باید دست شکست خوردگان در جنگ و گنه کاران شرمنده را گرفت و جذب کرد

ه. مشورت با مردم از خصلت های نیک و پیوند دهنده است که موجب انسجام میگردد.

·                    بیان و برداشتی دیگر از اجزا و آیه 159 سوره آل عمران :

1- رحمت به معنای مهربانی و رقت قلب است که از دیدن شخص محتاج عارض میشود  و شخصی را به احسان وا می دارد .ولی در خدا فقط به معنی احسان و نعمت است و در آیه شریفه مورد بحث اشارت به این دارد که خداوند منان نعمت مهربانی و  رقت قلب را به پیامبرش عطا فرموده است و در آیه 107 سوره انبیا او را وسیله رحمت برای همه جهانیان « رحمة للعالمین »میداند و در سوره توبه آیه 128 حضرت را به صفت مهربان و رحیم معرفی نموده است .

2- رسول خدا (ص) بر خلاف معمول مردم هم  از مهربانی و رحمت همگانی و هم از رافت و مهرورزی فردی با مهربانی همگانی تعارض نداشته باشد و به هر حال رسول خدا (ص) با رافت و مهربانی خود دلهای گریخته از حقیقت را رام می ساخت و دوری آنها رابه نزدیکی و تندی و خشونت آنها را به انس و نرمی مبدل میکرد و به معالجه دلها میپرداخت.

غفو و گذشت کمالی روحی است که از قلبی سلیم و خلق و خوی نیکو و سعه صدر سر چشمه میگیرد که به شهادت قرآن مجید این اوصاف به حد کمال در وجود پیامبر اکرم (ص) تجلی داشت که خدایش به وصف فرمود : وتو اخلاق عظیم و برجسته ای داری  

  (سوره قلم آیه 4)و دگر بارفرمود:  آیا ما سینه تو را گشاده نساختیم (انشراح آیه 1) لذا به فرمان الهی که فرمود : با آنان مدارا کن و عذرشان را بپذیر و به نیکی ها دعوت نما و از  جاهلان روی بگردان ( باآنان ستیزه مکن ) (سوره اعراف آیه 199 ) وباز فرمود: هرگز نیکی و بدی یکسان نیست بدی را با نیکی دفع کن ناگاه (خواهی دید ) همان کسی که میان تو و اودشمنی است گویی دوست گرم و صمیمی است .( سوره فصلت ایه 34 ) عفو وگذشت را در مرحله عمل به حد اعلا رسانید .

نمونه دیگر آن که چون قریش آزار پیامبر را به آخرین حد رساند و آن حضرت به ثقیف پناهنده شد و آن مردم عده ای از سبکسران و اوباش خود را علیه او شوراندند . جبرئیل بر وی نازل شد و گفت :« خداوند حیله و نیرنگ قومت علیه تو و آن پاسخی را که به تو دادند شنید و اینک فرشته کوهها را فرمان داده تا هر چه در باره آنها میخواهی فرمان دهی واو اجرا کند.... »

اما پیامبر بزرگوار و با گذشت فرمود : « پروردگارا قوم مرا بیامرز که آنان نادانند » و نمونه دیگرعفو وگذشت عمومی حضرت در روز فتح مکه جلوه گری نمود آن هم نسبت به مردمی که از هیچ گونه اذیت و آزار و شکنجه نسبت به خود حضرت

و مسلمانان به خصوص تازه مسلمانان فرو گذار نکرده بودند لذا در آن روز تصور بسیاری ازآنها و گفتارشان با یکدیگر این بود که : لابد حضرت همه ما را از دم تیغ خواهد گذرانید اما با کمال تعجب دیدند که حضرت فرمود من همان جمله ای که برادرم یوسف به برادران ستم گر خود گقت به شما میگویم : امروز بر شما ملامتی نیست خدا گناهان سما را می آمرزد و او الرحم الراحمین است (یوسف آیه 92)