باسلام

کسی که عهده دار امر تربیت میگردد باید به مجموعه ای از صفات پسندیده آراسته باشد تا بتواند در متربی تاثیر گذارد و به عمق وجود وی نفوذ کند و چنانچه این ویژگیها از وجود وی رخت بر بندد فرایند تربیتی او نیز دچار شکست می گردد .
...

مهمترین این صفات عبارتند از :

1. مهربانی:

مربی باید بسیار مهربان باشد و انسان مهربان و سخت دل شایستگی مربی بودن را ندارد مهربانی حرکتی است قلبی و انفعالی روانی و عصبی  که اگر در وجود مربی باشد او را به آسانگیری و مهرورزی بر فردی که تحت تربیت او ست وا میدارد .

پیغمبر اکرم به قدری مهربان بود که اگر گریه کودکی را که در کنار مادرش در صفهای آخر نماز جماعت بود میشنید به خاطر عطوفت بر مادر آن کودک و کاستن از ناراحتی او نمازش را کوتاه  میکرد. انس بن مالک خادم رسول خدا  در این باره چنین روایت کرده است:

« اگر رسول خدا به هنگام نماز گریه کودکی را می شنید سوره های کوتاه و سبک قرائت میکرد تا نماز زودتر به پایان برسد روزی از آن حضرت که چرا امروز نماز را کوتاه کردی ؟ پیغمبر جواب داد : گریه کودکی را شنیدم و ترسیدم که بی هوش گردد.» 

نمونه دیگر از رافت و مهرورزی رسول خدا این بود که با آن همه ستم و آزاری که مشرکان مکه و طائف بر وجود نازنین وی وارد آوردند آنگاه که فرشته ماموربر کوهها به نزد آن حضرت آمد و از او خواست تا اجازه دهد که «قوم ثقیف »یعنی ساکنان شهر طائف را هلاک کند ‍لطف و رحمتی که همه وجود او را پر کرده بود به حرکت در آمد و اجازه چنان کاری به آن فرشته نداد و به جای مجازات آنها برایشان دعا کرد و در توجیه کار مقدس خود فرمود : شاید خدا از نسل آنان فرزندانی بیافریند که خدا را عبادت کنند . و نیز انس بن مالک گوید: « کسی را ندیدم که از رسول خدا (ص ) بر اهل خانه مهربانتر باشد »

و نیز همو گوید : « اگر پیغمبر اکرم سه روز یکی از یارانش را نمیدید از حال او جویا می شد اگر می گفتند به سفری رفته برای وی دعا میکرد و اگر در مدینه بود به دیدارش می شتافت و اگر بیمار بود به عیادتش میرفت.»

2 . شکیبایی:

شکیبایی توشه هر مربی است و پرور شگر نا شکیبا مسافری را ماند که بی توشه به سفر رود و چنین کسی یا هلاک شود یا از میانه راه باز گردد . گاهی متربی منظور مربی را خوب نمی فهمد یا از عهده تفسیر آن بر نمی اید یا اینکه مربی سعی زیادی میکند اما به نتیجه دلخواه نمی رسد در اینگونه شرایط مربی باید بردبار باشد و توجه نماید که طبیعت تربیت با نتیجه گیری سریع سازگاری ندارد .

گاهی بعضی از متربیان اگاهانه یا از سر نا آگاهی با مربی خود دشمنی میکنند و یا او را می ازارند در این موارد نیز وظیفه مربی تحمل و بردباری است زیرا همین صبر و تحمل ابزار تغییر تکاملی مورد نظر اوست .پیغمبر اکرم براستی آموزگار شکیبایی بود روزی یکی از اصحاب از وی پرسید: « ای رسول خدا ایمان چیست؟ و آن بزرگوار پاسخ داد : ایمان صبر و شکیبایی است .»

3. فروتنی :

یکی ا زصفات ضروری برای یک مربی شایسته این است که با متربی خویش فروتنی کند زیرا بزرگی کردن بر وی فاصله میان آنها را بیشتر میکند و آنگاه  که این فاصله زیاد شود تاثیر تربیت از بین می رود . سرور مربیان جهان و نبی بزرگوار اسلام از همه مردم متواضع تر بود به گونای که وقتی از کنار کودکان می گذشت بر آنان سلام میکرد وهر گاه با کسی دست میداد زودتر از او دستش را بیرون نمیکشید و چهره اش را از وی بر نمیگردانید تا او چهره اش را برگرداند .

4 . بردباری :

مربی باید با حوصله و بردبار باشد تا خطای متربی یا بی ادبی و بد رفتاری های احتمالی وی  او را به خشم نیاورد  بلکه با گذشت و بزرگواری آن را تحمل کند و به روی خود نیاورد و در صدد شناخت علت آن خطا یا بد رفتاری بر آید و از راههای صحیح به درمان آن اقدام کند.

پیغمبر اکرم مظهر حلم و بردباری بود و در این خصوصیت هیچ کس به مرتبه او نمیرسید اما چون بررسی سیره شریف وی و ارائه همه نمونه های حلم و بردباری آن حضرت بحث را طولانی میکند به ذکر روایت ریر در این زمینه اکتفا میکنیم :

نس بن مالک میگوید « با رسول خدا از راهی میگذشتیم و آن حضرت ردایی امیانی که حاشیه ضخیمی داشت پوشیده بود ناگهان عربی بادیه نشین بر ما گذشت و ردای پیغمبر را چنان به طرف خود کشید که حاشیه اش گردن مبارک او را آزرده ساخت .پس از آن با تندی و خشونت به پیامبر گفت : ای محمد تو که از اموال خودت و پدرت چیزی به من نمی دهی پس دستور بده از مال خدا که در نزد تو است قدری به من بدهند .رسول خدا (ص) نگاهی به او کرد و فرمان داد تا مالی به وی ببخشند.»

5 . عفو و گذشت :

یکی دیگر از ویژگی های بسیار مهم یک مربی داشتن روحیه عفو و بخشندگی است . عفو از صفات خداست و رسول خدا در این ویژگی نیز سر آمد همگان بود به طوری که هر گاه کسی به شخص وی اهانت میکرد ضمن بردباری و تحمل کریمانه او را میبخشید و از گناهش صرف نظر میکرد تا صفحه جدیدی از روشهای بایسته تربیت را به روی جهانیان بگشاید.موارد عفو و چشم پوشی در زندگی او بسیار فراوان است ولی به جهت رعایت اختصار در ذیل به برخی از آنها اشاره میکنیم :

الف. بخشیدن مرد یهودی که قصد داشت با سحر و جادو به آن حضرت آسیب برساند .

ب. عفو زنی که پاچه گوسفندی را مسموم کرد و به ایشان خورانید

ج. بخشیدن مردی به نام « غورث » که در صدد کشتن وی بر آمده بود

د. چشم پوشی از شخصی که آن حضرت به او مالی بخشید و از وی سوال کرد : آیا در باره تو خوبی کردم؟ و آن مرد با ناسپاسی پاسخ داد : خیر نه احسان کردی و نه کار خوبی کردی .

و. عفو اهل مکه که با آن همه آزار او را از زادگاهش بیرون کرده و همه جا با وی جنگیدند . آری رسول خدا آنها را بخشید و به آنان گفت : امروز نکوهشی بر شما نیست .بروید همه شما آزادید.  

(از کتاب  سیره پیامبر (ص) در رهبری و انسان سازی  تالیف : سالم الصفار )